SGK gelir ve gideri: Primler, emekli aylıklarını ödemeye yetiyor mu?
SGK prim tahsilatı; Emeklilik ve sağlık ödemelerinin karşılanma oranı 2022 yılında son 20 yılın en yüksek seviyesine ulaştı.
Türkiye’de seçim öncesi çıkarılan yasayla binlerce emeklilik yaşı (EYT) emekli oldu. Pek çok gösterge emeklilerin son yıllarda zor günler geçirdiğini gösterirken, AET sonrası SGK üzerindeki ödeme baskısının artması bekleniyor.
En düşük emekli maaşının asgari ücrete oranı ve emekli maaşlarının milli gelir içindeki payı 2023 yılında dibe vurdu.
Asgari emekli maaşı 7 bin 500 liradan 10 bin liraya çıkarıldı. Ancak bu asgari emeklilik düzenlemesi resmi enflasyonun altında kaldı.
Peki Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) topladığı primler emekli maaşlarının ödenmesine yetiyor mu? SGK gelir ve giderleri ne kadar? Bütçeden SGK’ya ne kadar aktarılıyor?
SGK gelirleri esas olarak “prim gelirleri”, “prim dışı diğer gelirler ve ödemeler” ve “devlet katkısı”ndan oluşmaktadır. Açık “bütçe transferi” ile kapatılıyor. Bütçe transferleri aynı zamanda “devlet katkısı”nı da içermektedir. En önemli iki gider emeklilik ve sağlıktır.
En önemli konu ödüllerin toplanmasıdır; emeklilik ve sağlık ödemeleri için yeterli olup olmadığı ve kapsam oranının son 20 yılda nasıl değiştiği.
SGK verilerine göre 2003 yılında tahsil edilen primlerin gelire oranı %84,1’dir. Yani prim tahsilatı emekli maaşlarını ödemeye yetmiyordu. Bu oran 2008 krizinin hemen ardından 2009 yılında %79,6’ya düştü.
Ancak hızlı toparlanmanın ardından 2014 yılında son 20 yılda ilk kez yüzde 100’ü aşarak yüzde 100,6’ya ulaştı. Yani prim ödemeleri emekli maaşlarını aştı. Bu oran %108’i aşarak 2021 ve 2022 yıllarında en yüksek seviyesine ulaştı.
2003 yılında toplanan primlerin yıllık gelir ve sağlık hizmetleri kapsamına oranı yüzde 59 iken, 2022 yılında yüzde 76,1 ile en yüksek seviyesine ulaştı.
Bu ne anlama geliyor?
Son yıllarda devletin bütçeden SGK’ya yaptığı transferlerin oranı azalıyor.
Tarife yerine TL cinsinden değerlere bakıldığında durum şöyle:
2022 yılında prim tahsilatı 724,1 milyar lira oldu. Bunun karşılığında SGK 668,8 milyar lira emekli maaşı ödedi. Sağlık giderleri ise 283,2 milyar lira. Toplam SGK ödemeleri böylece 952 milyar liraya ulaştı.
2022 yılında bütçeden SGK’ya yapılan transfer 389 milyar lira oldu.
SGK verilerine göre bütçe transferlerinin gayri safi yurt içi hasılaya (GSYH) oranı 2022 yılında yüzde 2,59’a geriledi. Bu oran 2008 yılından bu yana en düşük oran oldu.
Bu oran 2008 yılında yüzde 3,59 iken 2009 yılında yüzde 5,23’e yükseldi.
